100 książek wg BBC: „Opowieść podręcznej” Margaret Atwood, czyli przerażająca antyutopia

„Smaruję sobie masłem twarz, wcieram je w ręce. Nie ma już emulsji do rąk ani kremu do twarzy, przynajmniej dla nas. Takie rzeczy są uważane za przejawy próżności. Jesteśmy pojemnikami, liczy się tylko wnętrze naszych ciał (...). Jesteśmy dwunogimi łonami, niczym więcej: świętymi naczyniami, probówkami laboratoryjnymi”.

Wyobraźcie sobie świat, w którym odebrano kobietom wszelkie prawa. Zabroniono im czytać, pisać, myśleć. Ich rola została sprowadzona do rodzenia dzieci, stały się niczym więcej niż reproduktorkami. Natomiast gdy okazywało się, że są bezpłodne, nazywano je „niekobietami” i wysyłano do Kolonii, gdzie pracowały, sprzątając zwłoki lub odpady radioaktywne. Wkrótce też umierały. 

            Jak do tego doszło? Świat zaczął wymierać, ludzie nie mogli mieć dzieci, coraz częstsze były poronienia lub noworodki z poważnymi genetycznymi wadami. Przyczyniło się do tego rosnące zanieczyszczenie powietrza i wody, awarie elektrowni atomowych, wojny, a także zmiana stylu życia. Coraz mniej par decydowało się na dziecko, coraz częściej słyszało się o starzejących się społeczeństwach. Brzmi znajomo? Margaret Atwood w „Opowieści podręcznej” snuje przerażającą wizję kierunku, do którego nieuchronnie zmierza świat. Opisując reżim gileadzki przedstawia jedną z możliwości, którą podjęła ludzkość, by nie wymrzeć. Czytając książkę będziecie myśleć: to okropne, jak oni mogli. Warto się jednak też zastanowić, co dziś zrobiliby rządzący w podobnej sytuacji. Czy zmusiliby kobiety do rodzenia dzieci? A co z bezpłodnymi mężczyznami? Zachęcam do refleksji.

„Zatkało mnie. Użył zakazanego słowa: bezpłodny. Już teraz nie istnieje nic takiego jak bezpłodny mężczyzna, w każdym razie oficjalnie. Płodne i bezpłodne mogą być tylko kobiety, tak stanowią przepisy”.

            Historię Republiki Gileadzkiej poznajemy ze strzępów wspomnień jednej z Podręcznych. Dowiadujemy się, że krajem rządzą mężczyźni, kobiety natomiast zostały podzielone na kobiety i niekobiety, o czym już wspominałam. Spośród kobiet najważniejsze były Żony, najczęściej stare i bezpłodne, przed katastrofą jednak były w prawdziwym związku małżeńskim, nic im więc nie grozi. W najgorszej sytuacji znalazły się kobiety, żyjące samotnie lub w konkubinacie. Poddano je ostrej selekcji: jeśli były zdrowie i silne zostały Podręcznymi, przeszły specjalne szkolenie w Czerwonym Centrum pod czujnym okiem despotycznych Ciotek, by trafić do domu wyznaczonego Komendanta, któremu miały urodzić dziecko; mogły też zostać Martami – w takim wypadku były służącymi. Status kobiety określał kolor jej stroju i tak: niebieski zarezerwowany jest dla Żon, czerwony dla Podręcznych, biały dla Córek, natomiast zielony dla Mart. Życie toczyło się za Murem, na którym często wieszano przestępców. Najważniejsza była modlitwa i różne ceremonie, w których uczestnictwo było obowiązkowe.

„Teraz może się wam to nie wydawać zwyczajne, ale po jakimś czasie się wyda. To się stanie zwyczajne”.

            Jako, że narracja jest pierwszoosobowa łatwo wczuć się w sytuację Fredy. Narratorka opowiada na przemian o czasach sobie współczesnych, o pobycie w Czerwonym Centrum oraz o tym, co nie wróci, a więc o życiu, jakie wiodła wcześniej. Czytać trzeba uważnie, bo bohaterka szybko przeskakuje z jednej historii do drugiej, a opowiada tak ciekawie, że czytelnik od pierwszej strony wnika w świat powieści i chociaż jest przerażony, chce wiedzieć więcej.

„Staram się zbyt wiele nie myśleć. Jak wszystko inne, tak samo myśl musi być racjonowana. O wielu sprawach nie da się myśleć. Myślenie może zmniejszyć moje szanse, a ja chcę przetrwać”.

            Ciekawym pomysłem Atwood było umieszczenie na końcu powieści „Komentarza historycznego do Opowieści podręcznej”. To dzięki niemu dowiadujemy się znaczących szczegółów z życia w Republice Gileadzkiej.  Historycy, którzy wygłaszają odczyt w roku 2195, przybliżają nam okoliczności odnalezienia „Opowieści podręcznej”, komentują reżim z historycznego punktu widzenia.

Pozycja obowiązkowa.

Ocena: 9,5/10.