„Wieczna księżniczka” Philippa Gregory, czyli portret Katarzyny Aragońskiej

6 żon Henryka VIII to temat, który wciąż na nowy powraca w literaturze i filmie. Całkiem niedawno stacja BBC zakończyła produkcję „Dynastii Tudorów”, serialu historycznego z Jonatahanem Rhys-Meyersem w roli głównej. Nie zabrakło więc w nim postaci Katarzyny Aragońskiej, pierwszej żony Henryka VIII i głównej bohaterki powieści Philippy Gregory „Wieczna księżniczka”.

Z serialu wyłania się postać podstarzałej królowej, która stała się zgubą dla młodego i jurnego Henryka. Producenci przedstawili Katarzynę jako kobietę bardzo pobożną, pełną godności i królewskiego majestatu – urodzoną księżniczkę. Trzeba jednak pamiętać, że akcja „Dynastii Tudorów” zaczyna się w chwili, gdy młody król omotany był już powabami dwórek, a na horyzoncie pojawiła się Anna Boleyn. Wyłaniający się więc obraz Katarzyny jest niepełny. Jaka była wcześniej, zanim rozczarowała się życiem i została zepchnięta na margines? Co skłoniło ją do życia w kłamstwie? Na te pytania próbuje odpowiedzieć Philippa Gregory w pierwszej części cyklu o Tudorach.

Opowieść rozpoczyna się w obozie wojennym w Granadzie, gdzie kilkuletnia Catalina była świadkiem wojny religijnej pomiędzy chrześcijaństwem a islamem.  Jej rodzice, Izabela Kastylijska i Ferdynand Aragoński, byli władcami silnymi i powszechnie podziwianymi, a ich walka z muzułmanami stała się kluczowa dla Hiszpanii tamtych czasów. W takiej atmosferze wychowała się przyszła królowa, od dziecka przekonana o własnej wyjątkowości i łasce od Boga. Mija kilka lat. Catalina przybywa do Anglii, by poślubić księcia Artura, pierworodnego syna Henryka VII. Następca tronu jednak wkrótce umiera, a hiszpańska księżniczka, zdecydowana zostać królową, zaczyna twierdzić, że małżeństwo nie zostało skonsumowane i sugeruje, że najlepszym rozwiązaniem dla umocnienia angielsko-hiszpańskiego sojuszu byłoby wydanie jej za drugiego w kolejce do tronu – Henryka. To jakie były koleje jej losu wszyscy doskonale wiemy. Dzięki „Wiecznej księżniczce” jednak możemy poznać kulisy związku Katarzyny Aragońskiej z Henrykiem VIII, zasmakować w dworskiej atmosferze XVI-wiecznej Anglii i stoczyć niejedną bitwę, czy to o łaskę króla, czy o nowe ziemie.

Z powieści Philippy Gregory wyłania się postać piekielnie inteligentnej i świadomej własnych walorów kobiety, pięknej i delikatnej księżniczki, i pełnej godności królowej. Katarzyna Aragońska po matce odziedziczyła także strategiczny zmysł i niezwykłą, jak na niewiastę, wewnętrzną siłę. Gotowa była znosić najgorsze upokorzenia, byleby tylko postawić na swoim i zostać królową. Rzecz godna podziwu, ale też trochę irytująca. To przekonanie o własnej misji, ciągłe powtarzanie „Jam jest Catalina, infantka hiszpańska, księżna Walii, córka Izabeli Kastylijskiej i…” momentami wydawało mi się niedorzeczne. Wydaje mi się, że Philippa Gregory trochę przesadziła, wkładając za dużo patetycznych słów w usta tak młodej dziewczyny. To pomieszanie narracji trzecioosobowej z zapiskami z dziennika księżniczki okazało się być zgubne dla powieści Gregory. Relacje Katarzyny okazały się być dla mnie prawdziwą katorgą, podczas gdy części narracyjne czytało mi się świetnie. Powodem może być właśnie ów irytujący sposób pisania bohaterki, chyba trochę na siłę, kreowanej na jedną z najważniejszych angielskich królowych. Może autorka w biografii Katarzyny Aragońskiej dopatrzyła się czegoś, czego ja nie zobaczyłam – nie wiem. W każdym razie nie jestem w stanie ocenić pierwszej żony Henryka VIII wyłącznie pozytywnie. Owszem, zrobiła wiele dobrego dla kraju, ale też zbyt wiele kłamstw i tajemnic kryła w swoim umyśle, była podstępna niczym wąż i sprytniejsza od lisa. I może najważniejszy argument – zwyczajnie nie wzbudziła mojej sympatii.

„Wieczna księżniczka” przybliża też zwyczaje, panujące na angielskim dworze królewskim, porównując je z kulturą Hiszpanii i egzotyką Dalekiego Wschodu. Dużą zaletą powieści jest szczegółowe opisanie etykiety, kultury jedzenia i przytoczenie zabaw, jakim oddawali się dworzanie. Autorka sporo miejsca poświęciła także sytuacji politycznej, dokładnie opisując stosunki międzynarodowe, panujące w ówczesnej Europie. 

Philippa Gregory stworzyła barwną, wielowymiarową historię, umiejętnie łącząc literacką fikcję z faktami historycznymi. „Wieczna księżniczka” okazała się być na tyle udaną lekturą, że chętnie sięgnę po jej kontynuację. Zdecydowanie nie zachwyciłam się stylem tej pisarki, ale z pewnością oczarowała mnie fabuła.

Ocena: 7,5/10.