„Romanowowie: ostatni rozdział” Robert K. Massie, czyli zapis tragedii

Makabryczne morderstwo Romanowów to jedna z najstraszniejszych zbrodni XX wieku. W nocy z 16 na 17 lipca 1918 roku rewolucjoniści rozstrzelali Mikołaja II wraz z rodziną, wykonując wyrok, zatwierdzony przez Uralską Radę Robotniczą i zaaprobowany przez Lenina. Co ciekawe, społeczeństwo zostało poinformowane, że wykonano karę śmierci tylko na carze, podczas gdy cesarzowa wraz z dziećmi miała zostać ukryta w bezpiecznym miejscu. Prawda wyszła na jaw dopiero w 1924 roku, kiedy to Mikołaj Sokołow opublikował  (oczywiście nie w Rosji) wyniki śledztwa. Abstrahując od postępowania komunistów, karygodna wydaje mi się decyzja króla Anglii Jerzego V, który ze względów politycznych odmówił udzielenia azylu swemu kuzynowi i jego rodzinie. Jak się okazuje, do tragedii mogło nie dojść, wystarczyło trochę więcej współczucia, a mniej politycznych gier…

„Romanowowie: ostatni rozdział” to pasjonująca książka, skupiająca się na rozwikłaniu zagadki morderstwa ostatniego cara. Jest to, co prawda, literatura faktu, ale napisana w taki sposób, że czyta się ją jak dobry thriller. Publikacja składa się z czterech głównych części, zatytułowanych: Kości, Anna Anderson, Ocaleni i Dom Ipatiewa. I tak np. pierwszy rozdział skupia się na opisaniu badań rosyjskich, brytyjskich i amerykańskich specjalistów, które doprowadziły do identyfikacji szczątek zamordowanych. Wcześniej jednak autor przedstawia historię odnalezienia mogiły w 1979 roku, co jednak odkrywcy ujawnili dopiero po upadku komunizmu.

„Jeszcze straszniejsze były wyniki oględzin szkieletów. Doktor Koriakowa stwierdziła, że niektóre ofiary zostały zastrzelone, gdy leżały na ziemi („w skroniach widać rany po kulach”), inne zakłuto bagnetami; twarze miażdżono kolbami karabinów, miażdżono szczęki („kości twarzy zostały zniekształcone”), łamano im kości i miażdżono je, „jakby przejechała po nich ciężarówka”.”

Anna Anderson

Jako, że w grobie nie odnaleziono dwóch szkieletów, wkrótce powstała fantastyczna legenda jakoby dwoje spośród dzieci cara przeżyło. Nietrudno się domyślić, że jedną z ocalałych miała być wielka księżna Anastazja. Robert K. Massie z mistrzowską precyzją opisuje historie kobiet, podszywających się pod carównę. Jedną z oszustek była Anna Anderson, która przekonała do siebie nawet część ocalałych Romanowów. Ba, żadna z wielu rozpraw sądowych nie rozstrzygnęła ostatecznie, czy Anderson to faktycznie Anastazja. Dopiero po jej śmierci przeprowadzono badania DNA, które wykazały brak jakiegokolwiek pokrewieństwa pomiędzy Anną a carówną. Za życia jednak oszustwa jej nie udowodniono. A kim tak naprawdę była „Fraulein Unbekannt”? Polską chłopką. 

Historycznych smaczków jest w książce Massiego o wiele więcej. Ostatni rozdział zawiera np. fragmenty dziennika Aleksandry, powstałe podczas uwięzienia w Domu Ipatiewa. W ten sposób można dowiedzieć się, jak naprawdę wyglądały ostatnie dni Romanowów. Ciekawa jest też kwestia postępowania władz Jekaterynburga, które z miejsca zbrodni chciały uczynić miejsce turystycznych pielgrzymek i oczywiście sporo na tym zarobić.

Miejsce zbrodni: piwnica Domu Ipatiewa. Zdjęcie po.

Pogrzeb cara Mikołaja II, Aleksandry Fiodorowny, carewicza Aleksego, wielkich księżnych Olgi, Tatiany, Marii i Anastazji odbył się w 1998 roku, a więc 80 lat po ich śmierci, a dopiero w 2008 roku rosyjski Sąd Najwyższy uznał ich za ofiary represji politycznych. Pod wydarzeniami w Jekaterynburgu kryje się okrucieństwo i bezmyślność władzy – „nie wiemy, co robić, więc zabijamy”. Wszyscy powinniśmy pamiętać o tej tragedii i wyciągnąć z niej wnioski. 

Książkę polecam, nie tylko pasjonatom.

Ocena: 8/10.