100 książek wg BBC: „Zabić drozda” Harper Lee, czyli arcydzieło

Ostatnio mam szczęście do książek, trafiają mi się same perełki, dlatego to będzie kolejna bardzo pozytywna recenzja. Zabierając się za czytanie „Zabić drozda” autorstwa Harper Lee, naprawdę nie przypuszczałam, że będę aż tak zachwycona. Cieszę się, że BBC zrobiło listę 100 książek, które trzeba przeczytać przed śmiercią, bo pewnie jeszcze długo nie sięgnęłabym po tę poruszającą, ważną i wstrząsającą powieść.

Narratorką i zarazem główną bohaterką jest siedmioletnia Skaut Finch. To właśnie z jej perspektywy poznajemy życie w Maycomb w Alabamie. Historia podzielona jest na dwie części: pierwsza to zapis dzieciństwa Skaut, jej brata – Jema i ich przyjaciela Dilla. Czytelnik wraz z dziećmi bawi się i przeżywa chwile grozy, przechodząc obok domu Boo Radleya. Obok tych, dla nas, błahych zdarzeń, autorka przedstawia sytuację, panującą w Alabamie w latach 30. ubiegłego wieku. Biali pogardzali czarnymi i uważali ich za ludzi drugiej kategorii, rasizm był wszechobecny. Jak mówi Atticus, ojciec Jema i Skaut, obywatele miasta, jeśli chodzi o Murzynów, tracą głowę i przestają być sobą, stają się zdolni do najgorszych czynów. Z kolei w drugiej części książki akcja toczy się wokół procesu czarnoskórego Toma Robinsona, oskarżonego o gwałt na białej kobiecie. Na obrońcę mężczyzny zostaje wyznaczony Atticus, co znacząco wpłynie na los jego rodziny.

„Jeśli istnieje tylko jeden rodzaj ludzi, to dlaczego nie możemy żyć ze sobą w pokoju? Skoro wszyscy są tacy podobni, czemu schodzą czasem z dobrej drogi i zaczynają gardzić sobą nawzajem?”

Każdy, kto zechce przeczytać „Zabić drozda”, dowie się, że jest to powieść antyrasistowska, przedstawiająca sposób myślenia, panujący niecałe 100 lat temu, w społeczeństwie amerykańskim. Książka, wydana w 1960 roku, natychmiast osiągnęła sukces i w rok później została nagrodzona Pulitzerem. Co ciekawe, pierwowzorem postaci Dilla był Truman Capote, autor „Śniadania u Tiffany’ego”, z którym Harper Lee przyjaźniła się w dzieciństwie. 

I chociaż utwór stał się sławny głównie dzięki wątkom rasistowskim (mówi się, że Lee otworzyła Amerykanom oczy), to jest to przede wszystkim historia trójki dzieci, których dzieciństwo zostało brutalnie przerwane sprawą o gwałt. Jest tu więc mowa o bolesnym dorastaniu i utracie dziecięcej niewinności, i naiwności. Bohaterowie na sali sądowej poznają smak prawdziwego życia, dowiedzą się dużo o świecie i o motywach ludzkich postępowań. Jest to też książka o odmienności i próbie jej akceptacji. Mieszkańcy Maycomb równie mocno pogardzają Tomem Robinsonem, co Boo Radley’em, a tak naprawdę nie poznali ani jednego, ani drugiego. „Zabić drozda” uczy więc, że nie wszystko jest czarne lub białe i że trzeba spojrzeć głębiej, by dostrzec prawdziwą istotę rzeczy.

Gdyby książka była lekturą szkolną, pewnie polonistki omawiałyby na lekcjach postawę Atticusa Fincha, człowieka niezwykle mądrego i odważnego, od którego można naprawdę wiele się nauczyć. Osobiście uważam, że Atticus jest najciekawszą postacią powieści i bardzo chciałabym go poznać. Jego niezłomna postawa i wyznawany przezeń system wartości czynią z niego jednego z moich ulubionych bohaterów literackich.

„Drozdy nic nam nie czynią poza tym, że radują nas swoim śpiewem. Nie niszczą ogrodów, nie gnieżdżą się w szopach na kukurydzę, nie robią żadnej szkody, tylko śpiewają dla nas z głębi swoich ptasich serduszek. Dlatego właśnie grzechem jest zabić drozda.”

Kim jest tytułowy drozd, pisarka wyjaśnia dopiero na końcu. Grzechem jest zabić w człowieku to, co w nim najlepsze, stłamsić go. I to właśnie czyni społeczeństwo jednemu z bohaterów, którego imienia jednak nie zdradzę.

Historię, opowiadaną przez małą dziewczynkę, czyta się szybko. Jednocześnie to, że o tak trudnych sprawach opowiada dziecko, wzrusza i skłania do przemyśleń. Wszystko w tej opowieści jest niezwykle poruszające i ważne. Wartościowa książka, nad którą nie można przejść obojętnie. Zachęcam do lektury.

Ocena: 10!/10 (pierwsza książka, której przyznałam dodatkowo wykrzyknik).