„Bękart ze Stambułu” Elif Safak, czyli o mieście, które żyje własnym życiem

O mieście, które żyje własnym życiem, dwóch rodzinach, które połączył los, o przeszłości, której nie można zapomnieć…

„Stambuł to miszmasz dziesięciu milionów ludzkich żywotów. Otwarta księga z dziesięcioma milionami przemieszanych opowieści. Właśnie się budzi z niespokojnego snu, gotów pogrążyć się w chaosie godzin szczytu. Zbyt wiele będzie odtąd modlitw do wysłuchania, bluźnierstw do zauważenia, zbyt wielu grzeszników – a także niewinnych – do śledzenia”.

„Bękart ze Stambułu” to opowieść o dwóch odmiennych kulturach, którym przyszło żyć obok siebie. Na tle konfliktu ormiańsko-tureckiego Elif Safak snuje historie dwóch rodzin: Kazanci i Czachmaczian. Ludzkie dramaty, trudne decyzje, poszukiwanie tożsamości i próba zrozumienia splatają się z bolesnym rozliczeniem z turecką historią. W Stambule wszystko się zaczyna i kończy. Mamy więc Armanusz, Amerykankę ormiańskiego pochodzenia, która przybywa do Stambułu, by odnaleźć dawny dom rodzinny, jest także skrywająca straszną tajemnicę Zeliha i jej siostra Banu, która poznaje przeszłość dzięki pomocy dżina, jest i ostatni męski potomek rodu Kazanci, który ucieka przed klątwą do Stanów Zjednoczonych. A jeśli cofniemy się wstecz zobaczymy małą Szuszan, której ojca bestialsko zamordowano. Zobaczymy też historie, która na pokolenia zaciąży na dwóch narodach, z których jeden nie potrafi zapomnieć, a drugi nie pamięta.

Powieściowy Stambuł jest miastem kolorowym i tętniącym życiem, miejscem, które zauracza, ale w którym też trudno się żyje. Niektóre kobiety chodzą w chustach, inne, tak jak Zeliha, nie stronią od minispódniczek i głębokich dekoltów, mężczyźni są surowi i słabi, a dzieci bezbronne. Jak w każdym miejscu na świecie nie brakuje tu miłości, kłamstwa i zbrodni. W powietrzu unosi się zapach potraw, które z sercem przygotowują siostry Kazanci. Czasem podadzą coś na słodko, ale zazwyczaj jest kwaśno i ostro – jak to w życiu bywa.

Równie różnorodni i nieprzewidywalni jak Stambuł są bohaterowie, których wybory determinuje przeszłość.

Pomiędzy barwnymi kobietami z rodów Kazanci i Czachmacian znajduje się mdła i nijaka Rose, Amerykanka, która ma dziecko z Ormianinem, a jest żoną Turka. Rose jest typową reprezentantką konsumpcyjnej kultury amerykańskiej, która przy dziedzictwie tureckim wydaje się być wyjątkowo uboga. Mężczyźni pojawiający się na kartach książki są słabi i uzależnieni od kobiet. Mustafa ucieka przed ciążącą nad rodziną klątwą i wiedzie spokojne życie z dala od Stambułu. Przeszłości jednak nie jesteśmy w stanie wymazać ze swego życia i pamięci, o czym zdaje się zapominać nasz bohater. 

Za nieprzychylne słowa, jakie wypowiadają książkowi Ormianie pod adresem Turków, Elif Safak został wytoczony proces w 2006 roku. Autorce groziło do trzech lat więzienia. Ostatecznie zarzuty oddalono, ale pozostało pytanie: jak można pozywać pisarza za fikcję literacką? To rzekome „szkalowanie tureckości” odnosiło się do określenia ludobójstwem zbrodni, jakie popełnili w 1915 roku Turcy względem Ormian. Nie znam historii tego konfliktu, ale nie jestem w stanie zrozumieć podstaw, które skłoniły tureckie władze do pozwania jednej z najpopularniejszych rodzimych pisarek… Czy nie uważacie, że to ewidentne ograniczenie wolności słowa, które nigdy, przenigdy, nie powinno mieć miejsca? No cóż, Safak do więzienia nie trafiła, ale zyskała międzynarodowy rozgłos i poparcie, i oczywiście darmową reklamę.

Ocena: 8,5/10.