Na sherlockowej fali: „Sherlockista” Graham Moore

„Czy tak się czują jego czytelnicy? Zagubieni w środku opowiadania? Bez bladego pojęcia, w jaką stronę zmierzają? Bo on właśnie stracił poczucie panowania nad zdarzeniami. Jakże więc muszą mu ufać, skoro zgadzają się na tę irytującą dezorientację, mając nadzieję, że poprowadzi ich ku zadowalającemu zakończeniu. A gdyby na ostatniej stronie nie było rozwiązania? Albo nie miałoby ono większego sensu? To czytelnicy ponoszą ryzyko. Ofiarowują autorowi swój czas i pieniądze.”

Najsłynniejszy detektyw w dziejach literatury - Sherlock Holmes – zyskał nowych zwolenników wraz z 2009 rokiem, kiedy to na ekrany kin wszedł film z Robertem Downey Jr. i Jude Law jako Sherlockiem i Watsonem. Nagle świat przypomniał sobie o detektywie z Baker Street, którego przygody zostały wydane po raz kolejny. Ogromną popularnością cieszy się brytyjski serial „Sherlock”, będący nowoczesną interpretacją klasycznych dzieł Doyle’a. Także Amerykanie zapragnęli mieć serialowego Sherlocka i tak zrodził się „Elementary”, którego premiera niedawno się odbyła.

Właśnie na sherlockowej fali popularności powstał „Sherlockista”, debiut powieściowy Grahama Moore’a. W książce zdarzenia fikcyjne mieszają się z prawdziwymi, a które są które, wyjaśnia autor w przedmowie. Polecam jednak przeczytać notę autorską dopiero po zakończonej lekturze, bo pisarz zdradza nieco szczegółów, dotyczących fabuły.

Każdego roku, 6 stycznia, najwięksi fani Sherlocka Holmesa, spotykają się na zebraniu elitarnego zgromadzenia „Chłopców z Baker Street”. Tym razem czekają na nie z wyjątkową niecierpliwością, bo jeden z sherlockistów ogłosił, że odnalazł zaginiony przed 100 laty ostatni dziennik Arthura Conan Doyle’a. Niestety wiekopomną chwilę psuje morderstwo znalazcy i kradzież dziennika. Tropem zabójcy i śladami rodem z książek o Holmesie podąży Harold White, badacz literatury. 

Tragedia wydarza się także w 1900 roku, kiedy to Conan Doyle decyduje się uśmiercić Sherlocka, co spotyka się z powszechną dezaprobatą społeczeństwa. Jednocześnie pisarz nawiązuje współpracę ze Scotland Yardem, któremu pomaga rozwikłać zagadkę zabójstwa młodych panien. Opisywane zdarzenia zostaną potem skrzętnie opisane w dzienniku, który tak usilnie usiłują odnaleźć sherlockiści. Dlaczego pisarz zabił Holmesa i co się takiego wydarzyło, że zdecydował się przywrócić go do życia? I co ma z tym wszystkim wspólnego Bram Stoker, autor „Drakuli”?

„Zabił go pan! Zabił go pan, jak tu stoję! – syknęła stara kobieta.

Dlaczego pan to zrobił? – warknął ktoś z tłumu.

Zabiłem…? – wybełkotał Arthur. Wtem zaświtała mu w głowie straszna myśl. – Nie chcecie chyba powiedzieć, że jesteście źli, bo…

-… zabił pan Sherlocka Holmesa.” 

Akcja powieści toczy się równolegle w dwóch przedziałach czasowych. Z jednej strony wraz z Haroldem Whitem czytelnik poszukuje dziennika, z drugiej dowiaduje się tego, co dla sherlockistów jest wielką niewiadomą: kluczowych wydarzeń z życia Conan Doyle’a. Obie opowieści zazębiają się ze sobą, ale nie są jednakowo dobre. Tej, dziejącej się współcześnie, brak dreszczyku emocji i wyrazistych bohaterów. Harold i Sarah są papierowi, brak im realności. Kolejnym zarzutem jest przewidywalność. Od samego początku czytelnik przeczuwa, jak skończy się śledztwo. Nie zaskakuje kompletnie nic. O wiele ciekawsza jest część, poświęcona autorowi Sherlocka. Pisarza poznajemy w jednym z ważniejszych momentów życia: właśnie pozbył się bohatera, który przyniósł mu sławę. Co go ku temu skłoniło? Wyjaśnienie, nawet jeśli fikcyjne, brzmi bardzo prawdopodobnie. Także śledztwo jest o wiele bardziej przemyślane i lepiej opisane. Pojawia się także element zaskoczenia, co jest przecież bardzo ważne w kryminałach. No i nie sposób nie polubić Arthura i Brama, będących odpowiednikami Sherlocka i Watsona.

Grahama Moore tak pięknie opisał czasy współczesne Holmesowi, że aż chciałoby się przenieść w czasie i poczytać przy świetle lampy gazowej. Bo jak słusznie zauważa autor, elektryczność zabiłaby Holmesa. Straciłby znaczną część tajemniczej otoczki, jaka jest wokół niego, i przestałby być wiarygodny.

Długo nie mogłam się wciągnąć w „Sherlockistę”. Po przeczytaniu pierwszych 100 stron byłam mocno zawiedziona, całe szczęście kilkadziesiąt stronic dalej zaczęło się dziać i skończyłam czytać jednym ciurkiem. Uczucia mam więc mieszane. I taka też będzie ocena.

Świetny pomysł, gorzej z wykonaniem. 

„Bo za sto lat ja nie będę nikogo obchodził. Ani ty. Ani Oscar (…). Nie, ludzie będą pamiętać opowiadania. Będą pamiętać Holmesa. I Watsona. I Doriana Graya.”

Ocena: 6,5/10.