„Pchli Pałac” Elif Safak, czyli miniatury z życia

„Jeżeli zaś chodzi o małżeństwo, tutaj też jedynym sposobem na przetrwanie jest umiejętność zapominania o tym, co przez długie lata stale się wydarzało. Z tego powodu ci, którzy mają słabą pamięć, u których protokoły, opisujące przeszłość są niekompletne, łatwiej leczą doznane w teraźniejszości rany. Natomiast tym, którzy nadal mają w pamięci dawne piękne dni, o wiele trudniej jest zaakceptować, że dziś nie przypomina wczoraj”.

Na pchlim targu znaleźć można wszystko: od zakurzonych książek po pachnące starością ozdoby, kolorowe apaszki i rowery. Do tej bazarowej różnorodności można porównać powieść Elif Safak, gdzie historie lokatorów pewnej stambulskiej kamienicy przeplatają się ze sobą, przepełnione radością, bólem i problemami dnia codziennego.

Na ruinach dwóch cmentarzy: ormiańskiego i muzułmańskiego, rosyjski arystokrata zbudował dla swej żony pałac, który ona postanowiła nazwać „Cukiereczek”. Wiele lat później, gdy po obojgu został już tylko proch i sterta nikomu niepotrzebnych rzeczy, wchodzimy z butami w życie współczesnych lokatorów kamienicy. Przez dziurkę od klucza obserwujemy ich zwyczaje, wysłuchujemy narzekań i kłótni, i wdychamy zapachy im towarzyszące. Pod 10-tką Madame Babcia robi właśnie kawę z mlekiem, podczas gdy po 6-tką znudzona Nadia przygotowuje lampki z kartofli, oglądając kolejny odcinek telenoweli „Oleandry namiętności”. Uwięzieni pod jednym dachem, zniewoleni unoszącym się w powietrzu smrodem, wiedzą o sobie wszystko. 

„Pchli pałac” to powieść mozaika, stopniowo odsłaniająca przed nami kolejne tajemnice mieszkańców Pałacu Cukiereczek. Każdy rozdział jest miniaturą z życia jednej rodziny. Charakterystyczne jest, że początkowo odwiedzamy mieszkańców na dłużej, więcej się o nich dowiadujemy, a potem, gdy mamy już najważniejsze informacje, wpadamy tylko na chwilę, by zobaczyć, co u nich słychać, poczęstować się kurczakiem po czerkiesku czy wysłuchać bajki dziadka Hadżi Hacu. Safak akcję zawęziła tylko do obszaru kamienicy, z której uczyniła swoiste getto, z którego nie ma ucieczki. 

Autorka przedstawiając historie poszczególnych bohaterów, porusza wiele problemów, dławiących współczesne społeczeństwo. Jednocześnie pisząc o zazdrości, zdradzie czy plotkowaniu w salonie fryzjerskim, wnikliwie opisuje własne obserwacje, myśli, przywołuje nietuzinkowe porównania i postać profesora Kandińskiego, którego poglądy na rolę pamięci, a raczej jej braku, w miłości, na długo zapadną mi w pamięć. To właśnie ta analiza ludzkiej duszy jest najmocniejszą stroną powieści Elif Safak. Same historie lokatorów Pałacu Cukiereczek nie byłyby tak interesujące, gdyby nie towarzyszący im psychologiczny i filozoficzny zarys.

„Pchli pałac” nie jest jednak książką idealną, dlatego muszę wspomnieć o kilku drobnych mankamentach. Nie wszystkie historie lokatorów zainteresowały mnie w równym stopniu i dlatego też nudziłam się, czytając niektóre fragmenty, np. kompletnie nie przypadł mi do gustu mieszkaniec lokalu numer 2, czyli Sidar. Początkowo próbowałam zagłębić się w jego życie, potem jednak porzuciłam ten zamiar i już tylko przelatywałam wzrokiem ustępy mu poświęcone, gdyż nie znalazłam w nich nic godnego uwagi. Podobnie rzecz się ma z nieco przydługim wstępem, dotyczącym historii cmentarzy, na których powstał Pałac Cukiereczek.

Pomimo kilku nudnych przestojów, „Pchli pałac” to wartościowa i godna uwagi książka. Wyobraźcie sobie, że możecie poznać specyfikę tureckiego społeczeństwa na podstawie mieszkańców jednej kamienicy. Interesujące, prawda? Do tego na każdym kroku czekają na Was zdania, które poruszają, skłaniają do refleksji i otwierają oczy na wiele spraw.

Ocena: 7,5/10.