„Maria Antonina. Z Wiednia do Wersalu” Juliet Grey, czyli pierwsza część trylogii

Zasiadając do lektury „Marii Antoniny”, miałam blade pojęcie o tragicznie zmarłej królowej Francji. Właściwie monarchini kojarzyła mi się głównie z filmem Sofii Coppoli z 2006 roku i słowami, które rzekomo wypowiedziała, dowiedziawszy się, że lud nie ma chleba („Niech jedzą ciastka”). Autorka książki, powołując się jednak na liczne źródła historyczne i biografie, przekonuje, że nasze wyobrażenie o Marii Antoninie jest mocno wypaczone, a prawda wcale nie jest ani oczywista, ani czarno-biała. Starając się zrozumieć położenie 14-latki, która została zmuszona do wyjścia za mąż za przyszłego króla Francji, Juliet Grey kreśli barwny portret dziewczyny, rzuconej w sam środek dworskich intryg i skandali, i jej związku z niedojrzałym i nieśmiałym Ludwikiem Augustem.

„Maria Antonina. Z Wiednia do Wersalu” to pierwsza część trylogii, skupiająca się na przedstawieniu dzieciństwa austriackiej arcyksiężniczki, przygotowań do ślubu z delfinem i pierwszych latach małżeństwa. Powieść kończy się na roku 1774, przełomowym dla młodej pary, która ma przejąć władzę po śmierci Ludwika XV.

Umiejętnie łącząc fakty historyczne z fikcją literacką, Juliet Grey udało się stworzyć barwną i wielowątkową powieść. Autorka z dużą dbałością o detale charakteryzuje obyczaje, panujące na dwóch najważniejszych dworach XVIII-wiecznej Europy. Dzięki bogatym opisom czytelnik ma okazję porównać etykietę i zwyczaje właściwe Habsburgom i Burbonom, a także poznać polityczne szczegóły mariażu. Maria Antonina była jedynie pionkiem w rękach ambitnej matki – Marii Teresy, a jej los zależny był od korzyści, jakie miało dać Austrii połączenie z Francją. W tej wielkiej polityce habsbursko-burbońskiej nie zabrakło także pierwiastka polskiego. W 1772 roku Austria wraz z Prusami i Imperium Rosyjskim dokonała I rozbioru Polski, co miało także wpływ na chęć zacieśnienia więzi dynastii Habsburgów i Burbonów.

„Niech inni toczą wojny, ty, szczęśliwa Austrio, żeń się" – to motto chyba najlepiej odzwierciedla politykę Marii Teresy 

i co za tym idzie położenie jej potomstwa. Dla cesarzowej liczyło się poszerzanie wpływów Habsburgów poprzez korzystne mariaże jej dzieci. Dzięki małżeństwu Marii Antoniny z Ludwikiem Augustem, Maria Teresa zapewniła bezpieczeństwo granicom Cesarstwa Habsburskiego i spokój swoim poddanym. Ceną było szczęście jej córki, w ogóle nieprzygotowanej do roli królowej Francji. Autorka wyczerpująco opisuje przygotowania, jakie arcyksiężniczka poczyniła, by stać się godną komnat Wersalu. Liczni nauczyciele mieli uzupełnić jej niedostateczną wiedzę i wprowadzić w zawiłości sztywnej etykiety, panującej na francuskim dworze. Młoda Austriaczka była jednak psychicznie niegotowa do funkcjonowania w Wersalu, dlatego stała się łatwym kąskiem dla licznych intrygantów. Jednym z najciekawszych wątków powieści jest przedstawienie relacji Marii Antoniny z królewską faworytą – Madame du Barry, mającej niewyobrażalny wpływ na króla Ludwika XV.

Maria Antonina w wieku 7 lat

Juliet Grey udało się także zgrabnie nakreślić portrety bohaterów. Na oczach czytelnika Maria Antonina przeistacza się z dziecka w uroczą i pełną wdzięku młodą kobietę, na której barkach spoczęła przyszłość Francji i Austrii. Z jednej strony chęć przypodobania się surowej matce, z drugiej nieudolne próby skonsumowania małżeństwa z Ludwikiem Augustem, do tego znalezienie się w samym środku wersalskich manipulacji i intryg, nie pozwoliły Marii Antoninie na zaznanie szczęścia i spokoju. Autorka nie przedstawia delfiny jako postaci bez skazy, ale dzięki jej znajomości tematu wiele rzeczy staje się dla czytelnika jaśniejsze, a ocena Marii Antoniny nie ma prawa być jednoznaczna. Pomijając nieporadnego delfina, najbardziej intrygującą postacią powieści okazała się być cesarzowa Austrii, która w trosce o dobro cesarstwa i poddanych była gotowa poświęcić szczęście własnych dzieci. Maria Teresa jawi się jako wielka władczyni i surowa matka, nieustannie niezadowolona z poczynań córki i niestroniąca od jej krytyki. Zupełnie inny jest zaś król Ludwik XV, uwikłany w romans i hołdujący rozluźnieniu obyczajów na francuskim dworze.

„Maria Antonina. Z Wiednia do Wersalu” nie jest ani książką powalająca, ani wybitną, ale ma za to jedną ważną zaletę: ciekawi. Wielbiciele powieści historycznych i dziejów Marii Antoniny z pewnością będą usatysfakcjonowani lekturą, którą dzięki lekkiemu stylowi autorki czyta się szybko i zachłannie.

Ocena: 8/10.