Pot niewolników, wierzenia vodou i smak wolności, czyli „Podmorska wyspa” Isabel Allende

Podmorska wyspa to mityczna kraina, zamieszkiwana przez bóstwa. Coś w rodzaju biblijnego raju dla wyznawców vodou. W książce Allende pełni rolę Arkadii, o której marzą uciskani niewolnicy, chętnie wcześniej kończący swój męczący żywot.

Z tego jak trudna była sytuacja w koloniach i jak źle traktowano niewolników na plantacjach, nie do końca zdawali sobie sprawę mieszkańcy Europy. Łatwo było głosić idee równości i braterstwa z daleka, nie wiedząc do końca, jak naprawdę wygląda rzeczywistość. Isabell Allende akcję swojej powieści osadza na Saint-Domingue, jednej z kolonii Francji, gdzie szczególnie napięta była sytuacja polityczna. Bici, zagładzani, zmuszani do pracy ponad siły, Murzyni często uciekali lub popełniali samobójstwa, byleby tylko zakończyć swoje męki i odejść na podmorską wyspę. Kwestią czasu było kiedy wybuchnie powstanie niewolników i zemsta się dokona. Losy swoich bohaterów Allende przeplata z niewygodnymi faktami historii Francji: uciskaniem Murzynów, ich późniejszym buntem, a także narodzinami myśli abolistycznej w Stanach Zjednoczonych. 

Akcja powieści toczy się na przestrzeni 40 lat i rozpoczyna z chwilą przybycia na Saint-Domingue młodego francuskiego idealisty, Toulouse Valmoraina. Zanim młodzieniec trafił na plantację trzciny cukrowej swego ojca był wystrojonym fircykiem i zagorzałym abolicjonistą, wstydzącym się, że żyje na poziomie dzięki niewolnictwu. Gdy jednak jemu przyszło zarządzać Saint-Lazare, zdał sobie sprawę, że plantacja upadłaby bez niewolniczej pracy. Zatrudnił zarządcę, który okrutnymi metodami trzymał Murzynów w ryzach, a sam, mając się za dobrego pana, przymykał oko na jego występki. Z kolei na drugim planie poznajemy małą Zarite, która o niczym nie marzy bardziej niż o wolności. Sprzedana w wieku dziewięciu lat, trafia na plantację Valmoraina, gdzie zajmuje się domem i żoną pana, a wkrótce też zostaje jego kochanką.

„Podmorska wyspa” to wielowątkowa opowieść o niewolnictwie, rasizmie i pragnieniu wolności. Allende sprawnie łączy fabułę z historią, wzbogacając ją dodatkowo o nawiązania do vodou. W popkulturze te stare, afroamerykańskie, wierzenia są znane głównie dzięki tzw. „laleczce vodoo”, która wykorzystywana jest do zadawania bólu innej osobie. Nie ma to jednak nic wspólnego z właściwym przeznaczeniem kukieł, pełniących funkcję duchów loa. Zarite, bohaterka książki, często modli się do jednego z loa – Erzulie, bogini miłości i płodności, ma też swoją laleczkę, spełniającą funkcję talizmanu. Na końcu utworu znajduje się zresztą słowniczek, wyjaśniający terminy, jakimi posługuj się autorka.

Szczególnie jednak przypadło mi do gustu przedstawienie obszernej panoramy społeczności kolonialnej przełomu XVIII i XIX wieku. Allende pieczołowicie opisuje życie codzienne zarówno mieszkańców plantacji, jak i miasta. Na kartach jej książki pojawiają się różnorodne i barwne postaci, które zdają się żyć własnym życiem, jakby od niechcenia nadzorowane przez wyobraźnię autorki. Także postaci drugoplanowe są precyzyjnie i ciekawie opisane: od kokoty Violette przez doktora Parmentiera po niewolnika Gambo i zielarkę Tante Rose. Niektórych bohaterów nie sposób nie polubić, podczas gdy nad charakterem i postępowaniem innych można złościć się i ubolewać. 

Twórczość Allende zaczarowała mnie już po raz piąty. W powieściach Allende urzeka mnie dosłownie wszystko: realni bohaterowie, świetnie oddany klimat epoki i nader wszystko lekki, barwny język, którego mogłaby pozazdrościć jej niejedna pisarka. „Podmorska wyspa” pachnie kawą i egzotycznymi przyprawami, smakuje cukrem i potem niewolników, a gdy zagłębicie się w lekturę usłyszycie nie tylko cichy płacz, ale też setki tańczących stóp, wybijających rytmicznie swoją wolność.

Okładka wydania hiszpańskiego jest po prostu obłędna! 

Ocena: 9/10.