100 książek wg BBC: „Dziwny przypadek psa nocną porą” Mark Haddon

„Ludzie mówią, że zawsze trzeba mówić prawdę. Ale nie myślą tak na serio, ponieważ nie wolno mówić starym ludziom, że są starzy, nie wolno mówić nikomu, że dziwnie pachnie, a dorosłemu, że puścił bąka. Nie wolno też nikomu mówić „Nie lubię ciebie” chyba, że ten ktoś zrobił ci coś okropnego.”

Z Zespołem Aspergera po raz pierwszy zetknęłam się kilka lat temu w czasie seansu genialnej animacji „Mary i Max”. Jako, że wcześniej nic nie wiedziałam o tej chorobie, bardzo zdziwiła mnie dosłowność umysłu Maxa i co za tym idzie jego nieumiejętność właściwego funkcjonowania w społeczeństwie. Literalne rozumienie metafor jest także problemem z którym boryka się główny bohater książki Marka Haddona. 

Christopher ma 15 lat i poważne trudności z porozumiewaniem się z rówieśnikami czy sąsiadami, nie potrafi samodzielnie podróżować komunikacją miejską i staje się agresywny, gdy ktoś próbuje go dotknąć. Jest za to świetny z matematyki i fizyki, marzy, by zostać astronautą i dostrzega wiele rzeczy, których przeciętny człowiek nie widzi. Jego poukładane od A do Z życie burzy zabicie psa imieniem Wellington, którego Christopher bardzo lubił. Widząc, że do odnalezienia mordercy jego czworonożnego przyjaciela nie kwapi się nikt, postanawia samodzielnie przeprowadzić najprawdziwsze śledztwo i rozwiązać zagadkę. 

„Dziwny przypadek psa nocną porą” reklamowany jest jako pełna humoru powieść kryminalna. Trudno mi się jednak z tym zgodzić. Mamy tu oczywiście podstawowe cechy kryminału, takie jak: zbrodnia i poszukiwanie winnego. Na tym podobieństwa jednak się kończą, bo tajemnica zostaje odkryta mniej więcej w połowie, a wydźwięk książki jest ogromnie smutny. Uczynienie narratorem Chrisa było świetnym posunięciem ze strony autora, bo przy tradycyjnej, trzecioosobowej, narracji nie mielibyśmy możliwości dowiedzieć się jak myśli osoba z Zespołem Aspergera. Także wyodrębnienie kolejnych rozdziałów jest wymysłem bohatera, który postanowił ponumerować je liczbami pierwszymi. Dzięki tym zabiegom czytelnik wierzy, że książka jest faktycznym zapisem śledztwa Christophera i tego co było potem. Mark Haddon jako autor nie daje znać o swojej egzystencji, jest nieokreślonym bytem, a jedynym, który ma prawo głosu jest chłopiec. Toteż historia miejscami może wydawać się niepoukładana, bo we właściwą treść Chris wplata przeróżne ciekawostki, dotyczące astronomii i matematyki. 

„Dziwny przypadek psa nocną porą” to przede wszystkim opowieść o tym, jak trudno wychowywać dziecko z Zespołem Aspergera. Wyobraźcie sobie dziecko, które lubi jeść tylko czerwone jedzenie, wpada w szał podczas wizyty w supermarkecie, i ma bardzo zły dzień, gdy zobaczy za dużo żółtych samochodów. Czy potrafilibyście być rodzicami dla Christophera? Ile potrzeba cierpliwości, by nie zwariować i potrafić kochać kogoś, obarczonego chorobą?

Powieść Marka Haddona jest trudną i wyboistą podróżą chłopca, który przypadkowo odkrył za dużo. Uświadamia, co się dzieje w umyśle chorego na Aspergera. Porusza, uczy i pokazuje, że nic nie jest czarno-białe. Książka pełna mądrości i ciepła. Po prostu ważna i pod każdym względem niezwykła.

Ocena: 8,5/10.