Dwunastu gniewnych ludzi/12 Angry Men

Trzeba mieć ogromny talent, by z filmu, którego cała akcja toczy się w jednym zamkniętym pomieszczeniu, i tylko się gada i gada, zrobić arcydzieło. Jak na dłuższą metę zainteresować widza rozmową? Ten sekret zabrał ze sobą do grobu Sidney Lumet, któremu udało się nakręcić trzymający w napięciu dramat sądowy, którego zakończenia nijak nie możemy przewidzieć.

Akcja rozpoczyna się po zakończeniu rozprawy sądowej: sędzia poucza przysięgłych o odpowiedzialności, jaka na nich ciąży, ci opuszczają salę i odchodzą wydać werdykt w sprawie o morderstwo. Jest upalny letni dzień i wyraźnie widać, że ławnikom nie chce się zbyt długo debatować. Zamiast więc podyskutować o sprawie od razu przechodzą do głosowania. I gdy wydawać, by się mogło, że werdykt będzie jednomyślny, przysięgły nr 8, którego dręczą wątpliwości, uznaje nastolatka, oskarżonego o zabicie ojca za niewinnego. 

Fabuła jest prosta jak drut: 12 nieznajomych, niemających na co dzień nic wspólnego z sądem, zostaje odseparowanych, by wydać wyrok. Wychowani w odmiennych warunkach społecznych, ukształtowani przez inne czynniki, reprezentujący odmienne systemy wartości, będą musieli wydać wyrok jednomyślny. Większość chce szybko zakończyć sprawę i wrócić do domu. Przysięgły numer 8 zasiewa jednak w ich umysłach ziarno wątpliwości: jak można skazać na śmierć osobę, której nie można udowodnić winy w 100%? Czy w 5 minut można zdecydować o wysłaniu kogoś na krzesło elektryczne? O tym i o zasadzie domniemania niewinności ławnicy zdają się zapominać, przekonani o własnej nieomylności, sprawę uważają z góry za przesądzoną. Zgromadzeni na nowo, analizując poszczególne fakty, zaczynają podważać zeznania świadków i stawiać pytania, które nie padły na sali sądowej. Jednocześnie na jaw wychodzą ich uprzedzenia rasowe i sprawy prywatne, które mają niemały wpływ na sposób postrzegania wydarzeń. Są też tacy, którzy gotowi są opowiedzieć się po każdej stronie, byleby tylko zdążyć na mecz. I tu pojawia się pytanie: na jakiej zasadzie przysięgli są dobierani? Czy nie powinni to być ludzie prawi i nieskazitelni? 

Bohaterowie są stereotypowi, dzięki czemu z łatwością przypinamy im łatki, i tak, np. przysięgły numer 8 to człowiek sprawiedliwy, dla którego najważniejsza jest prawda, a numer 3 zbyt emocjonalnie podchodzi do sprawy i odbiera ją osobiście. Obserwujemy ich społeczne zachowania, sposób rozumowania i dosłownie jesteśmy z nimi w tym gorącym pomieszczeniu. My też chcemy wydać wyrok: pasjonujemy się kolejnymi dyskusjami, rekonstrukcją zdarzeń i z niecierpliwością czekamy na kolejne głosowanie. Symboliczne są sceny pierwsza i ostatnia, w których widać przysięgłych najpierw, wchodzących do sądu, a potem opuszczających jego gmach. Podkreślone jest, że łączy ich tylko rozwiązanie sprawy i co najważniejsze, że każdy z nich jest odrębną jednostką. 

Chociaż akcja „Dwunastu gniewnych ludzi” ogranicza się do jednego pomieszczenia, to film trzyma w napięciu bardziej niż niejeden thriller. Po seansie zadałam sobie pytanie: a co gdyby przysięgły numer 8 także kierował się lenistwem lub egoizmem, gdyby nie otworzył oczu kolegom po fachu? Nikt nie wie, co dzieje się na posiedzeniach ławników, ani jacy ludzie są na nich wybierani. Nawet najlepszym zdarzają się złe dni. I jak taka osoba może wydać sprawiedliwy wyrok? „Dwunastu gniewnych ludzi” przypomina, że nikt nie jest winny, dopóki jego przewinienie nie zostanie udowodnione ponad wszelką wątpliwość i pokazuje, jak łatwo można manipulować faktami. Bezsprzecznie obejrzałam właśnie jeden z najlepszych filmów w historii kina.

Ocena: 10/10.